De nieuwe wijk Usquare in Elsene bereidt zich voor op een tweede tijdelijke bezetting, gericht op cultuur, sociale initiatieven, opleidingen, duurzame en lokale voeding en circulaire economie, met aandacht voor welzijn. Gedurende de komende drie jaar zal UR Square, de naam van deze nieuwe tijdelijke bezetting, meer dan 60 organisaties huisvesten die hun activiteiten in nauwe verbondenheid met de buurt en de universiteitsgemeenschap zullen ontwikkelen en laten bloeien.
Als eigenaar van de voormalige kazerne van Elsene werkt de MSI momenteel aan een ambitieus herontwikkelingsproject genaamd Usquare. Vanaf de lente van 2019 tot de zomer van 2022 organiseerde de MSI hier het grootste tijdelijke bestemmingsproject van die tijd in België. Sinds 2022 zijn er uitgebreide werken uitgevoerd op de site (zie hieronder), terwijl de volgende grote bouwprojecten pas begin 2027 van start zullen gaan. Daarom heeft de MSI, in overleg met de universiteiten en de gemeente Elsene, besloten om de nieuwe configuratie van de site te benutten voor een tweede tijdelijk bestemmingsproject.
In dit kader wees de MSI afgelopen juni een team aan voor het beheer en de activering van het project in zijn geheel: de vzw WonderMei. Tegelijkertijd werd een Oproep tot blijken van belangstelling gepubliceerd om potentiële geïnteresseerden te informeren; een oproep die veel belangstelling wekte, met bijna 150 ingediende kandidaturen!
Dit project vindt plaats in 6 gebouwen (+/- 8.000 m²) in het hart van de voormalige kazerne en in de publieke ruimte , waar het zal sporen met het nieuwe academische activiteitencentrum en de Fablabs van de ULB en de VUB. Elk gebouw wordt een uitdrukkings- en verblijfplaats voor duurzame, circulaire, sociale, educatieve, culturele en creatieve initiatieven.
De komende drie jaar zullen er regelmatig activiteiten voor het publiek worden georganiseerd, er zullen hierdoor volop mogelijkheden ontstaan voor ontmoeting en samenwerking tussen bewoners en bezoekers, wat zal bijdragen aan de sociale en culturele levendigheid van de wijk.
Gilles Delforge, directeur van de MSI: "De MSI heeft veel ervaring opgedaan met tijdelijke bezetting. We hebben drie doelen. Ten eerste willen we deze nieuwe wijk openstellen voor de stad en haar inwoners door een sociale, creatieve en culturele dynamiek te ontwikkelen die zorgt voor verbinding. Ten tweede willen we kansen bieden aan starters die door deze initiatieven vaak het zetje krijgen dat ze nodig hebben om op te starten, te groeien en, waar mogelijk, hun activiteiten uiteindelijk structureel te verankeren. Tot slot zal de overgangsperiode ook dienen als test om bepaalde modus operandi te identificeren voor de toekomst die de aantrekkelijkheid en de sociale samenhang op wijkniveau waarborgen."
WonderMei, beheerder van de tijdelijke bezetting: "UR Square is een tijdelijk en collectief project dat de gemeenschap centraal stelt in zijn werking. Gedreven door de energie van zijn leden, moedigt deze unieke ruimte de bundeling van middelen, vaardigheden en menselijke energie aan, wat een omgeving creëert die bevorderlijk is voor samenwerking. De initiatieven die hier vorm krijgen zijn duurzaam, circulair, creatief en inclusief, wat bijdraagt aan de sociale en culturele verrijking van de buurt. UR Square is meer dan een tijdelijke ruimte; het is een kruispunt van ideeën en ontmoetingen, waar iedereen kan deelnemen, delen en heruitvinden van gemeenschappelijk gebruik op een verantwoordelijke en solidaire manier."
Annemie Schaus, rector van de ULB, en Jan Danckaert, rector van de VUB: "De universiteiten, in het bijzonder de leden van de universitaire gemeenschappen die aan Usquare werken en studeren, kijken erg uit naar deze nieuwe fase van activering van de site. Dit markeert een belangrijke stap in de evolutie van dit voorbeeldige stadsproject. We willen de Maatschappij voor Stedelijke Inrichting (MSI) bedanken voor het betrekken van de universiteiten bij de selectie van projecten. Deze samenwerking heeft het mogelijk gemaakt om ervoor te zorgen dat de geselecteerde projecten in synergie zijn met de reeds bestaande activiteiten, waardoor een samenhangend en geïntegreerd ecosysteem wordt bevorderd, dat betekenis en gemeenschappelijke waarden uitdraagt. We zijn bijzonder blij met het samenwonen dat begint met deze projecten met een hoge maatschappelijke waarde, die bijdragen aan de diversiteit en rijkdom van de site. Deze complementariteit tussen de academische wereld en sociaal-culturele initiatieven versterkt Usquare als een model van stedenbouw en sociale innovatie, en biedt bewoners, werkenden, studenten en bezoekers een levendige, open en inclusieve plek. Een plek waar ideeën en praktijken worden ontwikkeld waar iedereen baat bij heeft. »
Voor de volledigheid, de werken die reeds op de site zijn uitgevoerd:
- volledige herbestemming van de gebouwen langs de Generaal Jacqueslaan, waar sinds september 2024 een nieuw academisch activiteitencentrum van de ULB en de VUB is gevestigd;
- bodemsanering en asbestverwijdering van de gebouwen;
- sloopwerkzaamheden ter voorbereiding van de toekomstige aanleg van een openbaar park en nieuwe toegangen om de oude kazerne te ontsluiten en er een open wijk van te maken;
- ontmanteling van de ASTRID-mast;
- volledige renovatie van de water- en rioolleidingen en aanleg van infrastructuur voor geïntegreerd regenwaterbeheer op de site;
- installatie van geothermische sondes, leidingen van het nieuwe warmtenet en de bouw van een nieuwe centrale verwarmingsruimte;
- erfgoedrestauratie van de oude manege van de rijkswacht met het oog op de herbestemming tot een grote voedselhal.
Komende winter starten de volgende werken:
- herinrichting van een deel van de openbare ruimten (waaronder het erehof);
- herbestemming van ‘Clos des Mariés’ voor de bouw van 32 sociale woningen.
De werkzaamheden die vanaf 2027 zijn gepland, omvatten de renovatie/sloop en herbouw van 4 gebouwen, waar ongeveer 460 studentenkamers, 120 gezinswoningen, een autismehuis, een cultureel centrum, een buurtbioscoop, een fablab, een incubator en buurtwinkels zullen worden gerealiseerd.
